Γράφει ο Δημήτρης Τσεκούρας
Το εθνικό ζήτημα των Παλαιστινίων στην επιφάνεια – Η «στροφή» ευρωπαϊκών κρατών προς την αναγνώριση της Παλαιστίνης ως ανεξάρτητου κράτους και ο πραγματικός αντίκτυπος – Η στάση της Ελλάδας
Η 7η Οκτώβρη και η συνεχίζομενη γενοκτονία του παλαιστινιακού λαού έφεραν στο προσκήνιο το εθνικό ζήτημα των Παλαιστινίων. Τον διαχρονικό αγώνα τους δηλαδή για αναγνώριση ανεξάρτητου κράτους και αυτοδιάθεση, μετά τη «Νάκμπα» («Καταστροφή») του 1947, με τον ξεριζωμό περίπου 700.000 ανθρώπων, και τον πόλεμο των 6 ημερών του 1967.
Τις τελευταίες εβδομάδες οι εξελίξεις φανέρωσαν μια αλλαγή στη στάση της διεθνούς κοινότητας με την ανακοίνωση του προέδρου της Γαλλίας, Εμ. Μακρόν, πως θα προχωρήσει στην αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους, με το Ηνωμένο Βασίλειο και τον Καναδά να ακολουθούν. Έπειτα δημοσιεύτηκε και η κοινή δήλωση των 15 υπ. Εξωτερικών για την αναγνώριση και τη λύση των δύο κρατών, με τις Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Πορτογαλία, Φινλανδία και Μάλτα να συνυπογράφουν.
Η σημερινή συζήτηση διεξάγεται με φόντο τους τουλάχιστον 61,020 νεκρούς στη Γάζα, μεταξύ των οποίων βρίσκονται 18,430 παιδιά, και των 150,671 τραυματιών από την αρχή του πολέμου. Παράλληλα, 188 Παλαιστίνιοι έχουν πεθάνει από την πείνα λόγω του αποκλεισμού της περιοχής από τον Μάρτιο του ‘25, ενώ ο Μπ. Νετανιάχου έχει ανακοινώσει το σχέδιό του για πλήρη κατοχή της περιοχής, αποδεικνύοντας πως απαιτούνται πολλά περισσότερα από τη διεθνή κοινότητα για τον τερματισμό του πολέμου και της γενοκτονίας.
Τι σημαίνει η αναγνώριση του κράτους της Παλαιστίνης
Η αναγνώριση του Παλαιστινιακού κράτους αποτελεί την επίσημη αποδοχή της κυριαρχίας και της ανεξαρτησίας της Παλαιστίνης στην εθνική της επικράτεια, δηλαδή τα σύνορα πριν από τον πόλεμο του 1967. Αυτά περιλαμβάνουν τη Δυτική Όχθη, τη Γάζα και την Ανατολική Ιερουσαλήμ, στην οποία μεταφέρθηκε η πρεσβεία των ΗΠΑ το 2017 κατά την πρώτη προεδρία Τραμπ, αναγνωρίζοντας την ως πρωτεύουσα του Ισραήλ.
Photo by Y Jilani on Unsplash
Η παραπάνω διαδικασία ορίζεται από τη Συνθήκη του Μοντεβιδέο του 1933, η οποία διατυπώνει τα κριτήρια για την αναγνώριση ενός κράτος στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου. Αυτά είναι:
α) μόνιμος πληθυσμός
β) οριοθετημένη επικράτεια
γ) κυβέρνηση
δ) δυνατότητα ανάπτυξης διπλωματικών σχέσεων (πρεσβείες, διμερείς συνθήκες και συμφωνίες κλπ.)
Η λύση των δύο κρατών
Για το συγκεκριμένο θέμα υπάρχουν διαφορετικές απόψεις και εντός των Παλαιστινίων και στη διεθνή κοινότητα. Κάποιες πλευρές διεκδικούν την λύση του ενός κράτους, με την εγκαθίδρυση ανεξάρτητου ενιαίου παλαιστινιακού κράτους, στο οποίο Παλαιστίνιοι και Ισραηλινοί θα συνυπάρχουν με ίσα δικαιώματα. Στα κράτη του ΟΗΕ, βέβαια, η κυρίαρχη θέση είναι η λύση των δύο κρατών. Αυτή ήταν και η βάση των διαπραγματεύσεων από τις Συμφωνίες του Όσλο του 1993, τις οποίες εγκατάλειψε το Ισραήλ, όπως και οι ΗΠΑ, που απειχαν και από την πρόσφατη διάσκεψη στη Νέα Υόρκη.
Το κράτος της Παλαιστίνης αυτή τη στιγμή βρίσκεται υπό διαρκή κατοχή από το Ισραήλ. Η παράνομη κατοχή παλαιστινιακών εδαφών στη Δυτική Όχθη και ο περιορισμός των δικαιωμάτων των Παλαιστινίων, η επέκταση των εποικισμών (πάνω από 700.000 Ισραηλινοί έποικοι στη Δυτική Όχθη), με την καθημερινή βία εποίκων και στρατιωτών, και ο αποκλεισμός της Λωρίδας της Γάζας είναι τα βασικά στοιχεία που συνθέτουν την εικόνα και «ναρκοθετούν» την προοπτική των δύο κρατών. Σε αυτά προστίθεται και το πολύ κρίσιμο ζήτημα της επιστροφής των εκατομμυρίων Παλαιστινίων προσφύγων αρκετοί από τους οποίους έχουν δικαίωμα επιστροφής στο κράτος του Ισραήλ, που θα άλλαζε ριζικά τη δημογραφική του σύνθεση, με το τελευταίο να μπλοκάρει κάθε τέτοια εξέλιξη.
Ποιες χώρες αναγνωρίζουν την Παλαιστίνη
Μέχρι αυτή τη στιγμή το παλαιστινιακό κράτος έχουν αναγνωρίσει 147 κράτη-μέλη του ΟΗΕ από τα 193. Τα πρώτα περίπου 80 κράτη προχώρησαν στην αναγνώριση το 1988, μετά την ανακήρυξή της ως ανεξάρτητο κράτος με πρωτεύουσα την Ιερουσαλήμ από τον τότε πρόεδρο της Οργάνωσης για την Απελευθέρωσης της Παλαιστίνης, Γιάσερ Αραφάτ. Σε αυτά συγκαταλέγονταν κυρίως κράτη της Ανατολικής Ευρώπης και της πρώην Σοβιετικής Ένωσης καθώς και χώρες από την Αφρική, την Ασία, τη Λατινική Αμερική και αραβικά κράτη.
Αυτή τη στιγμή συνολικά δέκα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν αναγνωρίσει την Παλαιστίνη. Η πρώτη χώρα της ήταν η Σουηδία το 2014. Έκτοτε έχουν ακολουθήσει οι Ισπανία, Ιρλανδία, Νορβηγία και Σλοβενία που προχώρησαν στην σχετική επίσημη ενέργεια τον Μάιο του 2024. Οι υπόλοιπες είχαν λάβει τέτοιες αποφάσεις πριν γίνουν μέλη της Ένωσης.
Τελευταία, τα συνεχή εγκλήματα του Ισραήλ και η διεθνής αλληλεγγύη και πίεση των κινημάτων οδήγησαν μια σειρά από κράτη να εκφράσουν τη βούλησή τους να αναγνωρίσουν το κράτος της Παλαιστίνης. Μεταξύ αυτών, βρίσκονται και χώρες των G7 (των 7 ισχυρότερων του κόσμου), όπως η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, αποτυπώνοντας και την αλλαγή των συσχετισμών. Την κοινή δήλωση, μάλιστα, από τη διεθνή διάσκεψη υπογράφουν, μεταξύ άλλων, η Αυστραλία, η Νορβηγία και ο Καναδάς.
Στην αντίπερα όχθη, βρίσκονται μεταξύ άλλων χώρες της Δυτικής Ευρώπης, οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα που θεωρούν ότι η αναγνώριση της Παλαιστίνης ως ανεξάρτητο κράτος πρέπει να είναι μέρος μιας συνολικότερης συμφωνίας.
Η ένταξη στον ΟΗΕ
Το κράτος της Παλαιστίνης συμμετέχει από το 2012 ως παρατηρητής (μη μέλος) του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Για την έγκριση της συμμετοχής της ως κανονικό μέλος απαιτείται η σύμφωνη γνώμη και των δύο σωμάτων του Οργανισμού, δηλαδή και του Συμβουλίου Ασφαλείας και της Γενικής Συνέλευσης. Για το πρώτο απαιτούνται εννέα θετικές ψήφοι χωρίς κάποια χώρα από τις ΗΠΑ, Γαλλία, Ην. Βασίλειο, Ρωσία και Κίνα να ασκήσει βέτο. Μετά από αυτό το στάδιο το αίτημα περνά στη Γενική Συνέλευση από την οποία απαιτείται η πλειοψηφία των δύο τρίτων.
Η Παλαιστίνη είχε καταθέσει σχετικό αίτημα το 2011, όμως, δεν έγινε δεκτό χωρίς να χρειαστεί ψηφοφορία. Σε περίπτωση, βέβαια, που γινόταν ψηφοφορία οι ΗΠΑ θα ασκούσαν βέτο. Παρομοίως έπραξαν και το 2024 ασκώντας βέτο σε απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας που θα δεχόταν την ένταξή της ως κράτος-μέλος του ΟΗΕ, δίνοντας τη σκυτάλη στη Γενική Συνέλευση.
Η στάση της Ελλάδας
Η Ελλάδα, αν και έχει απόφαση της ελληνικής Βουλής από το 2015 για την αναγνώριση του Παλαιστινιακού κράτους, ακόμα δεν έχει προχωρήσει στην εφαρμογή της. Η θέση της χώρας, όπως εκφράζεται από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, ευθυγραμμίζεται με αυτή των ΗΠΑ, ενώ παραμένει σταθερά στο πλευρό του Ισραήλ σε όλα τα επίπεδα. Στην πρόσφατη διάσκεψη του ΟΗΕ ο υφυπουργός Εξωτερικών, Γιάννης Λοβέρδος, ανέφερε τη στήριξη της Ελλάδας στην προοπτική της λύσης των δύο κρατών, «ως βασική προϋπόθεση για τη μακροπρόθεσμη σταθερότητα και ειρήνη σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή».
Για την αναγνώριση, όμως, του Παλαιστινιακού κράτους η ελληνική κυβέρνηση θέτει τρεις βασικές προϋποθέσεις:
α) την πλήρη διάλυση της Χαμάς, η οποία διοικεί ως εκλεγμένη κυβέρνηση τη Λωρίδα της Γάζας από το 2006, και αποτελεί τη βασική στρατιωτική δύναμη των αντιστασιακών οργανώσεων
β) την ενίσχυση της Παλαιστινιακής Αρχής, που κυβερνά τη Δυτική Όχθη, με στόχο να ελέγχει και τη διακυβέρνηση της Γάζας (Ο Γ. Λοβέρδος χαρακτήρισε ως «καλή βάση» το Αραβικό Σχέδιο για τη Γάζα που καλεί στον αφοπλισμό της Χαμάς)
γ) την ανάπτυξη μιας περιφερειακής αρχιτεκτονικής ασφάλειας που θα εγγυάται την ασφάλεια τόσο των Ισραηλινών όσο και των Παλαιστινίων, με μια διαρκή ειρήνη.
Η κοινή δήλωση των 15 υπουργών Εξωτερικών
Αξίζει εδώ να αναφερθούμε συνοπτικά στην κοινή δήλωση των 15 υπουργών Εξωτερικών από τη διεθνή διάσκεψη, η οποία αποτελεί και το βασικό ντοκουμέντο ενόψει της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ τον Σεπτέμβριο. Οι Υπουργοί Εξωτερικών (Ανδόρα, Αυστραλία, Καναδάς, Φινλανδία, Γαλλία, Ισλανδία, Ιρλανδία, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Νέα Ζηλανδία, Νορβηγία, Πορτογαλία, Άγιος Μαρίνος, Σλοβενία, Ισπανία), με κοινή δήλωση από τη Νέα Υόρκη, ζητούν την αναγνώριση του κράτους της Παλαιστίνης, ως ουσιαστικό βήμα για τη λύση των δύο κρατών. Καταδικάζουν την «τρομοκρατική επίθεση της 7ης Οκτωβρίου 2023», ζητούν άμεση εκεχειρία, απελευθέρωση όλων των ομήρων και ανεμπόδιστη ανθρωπιστική βοήθεια. Ακόμα στηρίζουν τη συνένωση Γάζας και Δυτικής Όχθης υπό την Παλαιστινιακή Αρχή.
Παράλληλα, χαιρετίζουν τις δεσμεύσεις της Παλαιστινιακής Αρχής για μεταρρυθμίσεις, εκλογές, αφοπλισμό της Χαμάς και αποδοχή αποστρατιωτικοποιημένου κράτους. Καλούν επίσης τις χώρες που δεν το έχουν πράξει να αναγνωρίσουν την Παλαιστίνη και να στηρίξουν την ειρηνική συνύπαρξη Ισραήλ–Παλαιστίνης. Τέλος, δεσμεύονται να εργαστούν για την «επόμενη ημέρα» στη Γάζα, με ανοικοδόμηση, αφοπλισμό και αποκλεισμό της Χαμάς από τη διακυβέρνηση.
Η αντίδραση των οργανώσεων της Παλαιστίνης
Αξίζει εδώ να σημειωθεί πως, ενώ χαιρετίζουν αυτές τις εξελίξεις, οι οργανώσεις της παλαιστινιακής αντίστασης (Χαμάς, Λαϊκό Μέτωπο για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, Δημοκρατικό Μέτωπο για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης κλπ) αρνούνται τον αφοπλισμό μέχρι τον τερματισμό της κατοχής και μέχρι «ο λαός μας να επιτύχει τους στόχους του για απελευθέρωση, την επιστροφή των προσφύγων και την εγκαθίδρυση ενός ανεξάρτητου, πλήρως κυρίαρχου κράτους με την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσά του», όπως αναφέρουν σε κοινή τους ανακοίνωση.
Παράλληλα, τονίζουν ότι «η παλαιστινιακή κατάσταση είναι εσωτερική υπόθεση του λαού μας», ζητώντας την εφαρμογή των εθνικών συμφωνιών που υπογράφηκαν στο Κάιρο, το Αλγέρι, τη Μόσχα και το Πεκίνο, οι οποίες «τόνιζαν την ανάγκη αναδιοργάνωσης του παλαιστινιακού οίκου εργασίας, συμπεριλαμβανομένης της μεταρρύθμισης της PLO για την εκπροσώπηση όλων των Παλαιστινίων, μαζί με τη διεξαγωγή προεδρικών, νομοθετικών και εθνικών εκλογών στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, με βάση εθνικές και δημοκρατικές αρχές και χωρίς προϋποθέσεις».
Ποιος είναι ο πραγματικός αντίκτυπος της αναγνώρισης;
Οι παραπάνω εξελίξεις ως προς το εθνικό ζήτημα των Παλαιστινίων χαιρετίζονται τόσο από την Παλαιστινιακή Αρχή όσο και από τις οργανώσεις της αντίστασης. Πολιτικά, νομικά και συμβολικά πρόκειται για ένα σημαντικό βήμα για την ανεξαρτησία του κράτους, που αλλάζει το διεθνές στάτους και ασκεί πίεση στην κυβέρνηση του Νετανιάχου.
Από την άλλη, όμως, ήδη το παλαιστινιακό κράτος είναι μέλος-παρατηρητής του ΟΗΕ αλλά και μέλος του Διεθνούς Δικαστηρίου. Το τελευταίο, μάλιστα, έχει ζητήσει τη σύλληψη του πρωθυπουργού Μπ. Νετανιάχου και του υπουργού Άμυνας, Γ. Γκάλαντ, με κατηγορίες για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, ενώ έχει χαρακτηρίσει παράνομη την κατοχή της Δυτικής Όχθης και τους εποικισμούς. Αυτό, βέβαια, δεν έχει εμποδίσει το Ισραήλ να συνεχίζει τη γενοκτονική του πολιτική εις βάρος των Παλαιστινίων. Χαρακτηριστικά τις τελευταίες μέρες, η ισραηλινή βουλή (Κνέσετ) ενέκρινε γραπτή πρόταση με στόχο την λήψη μέτρων για την προσάρτηση των εδαφών της κατεχόμενης Δυτικής Όχθης και την επιβολή «ισραηλινής κυριαρχίας».
The absolute incapacity of Western leaders to enforce intl law when it comes to Israel is EPIC.
— Francesca Albanese, UN Special Rapporteur oPt (@FranceskAlbs) July 29, 2025
Ministers, Prime Ministers, Presidents of Republic:
Doing NOTHING, diverting attention, sanctioning individual ministers IS NOT enforcing the intl law that was developed after the…
Πολιτικοί αναλυτές τονίζουν πως η αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους είναι απαραίτητο να συνοδευτεί από τον τερματισμό του πολέμου. Προς αυτή την κατεύθυνση τα κινήματα αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη διεκδικούν το εμπάργκο πώλησης όπλων προς το Ισραήλ και τη διακοπή των εμπορικών και οικονομικών σχέσεων. Ο αναλυτής του Al Jazeera, Marwan Bishara, επισήμανε ότι η υποστήριξη – στα λόγια – από τη Γαλλία και την Αγγλία είναι ανεπαρκής αν δεν υπάρξουν συγκεκριμένες ενέργειες προς την παραπάνω κατεύθυνση. «Γιατί, μετά από δύο χρόνια γενοκτονίας, οι Παλαιστίνιοι εξακολουθούν να μην αξίζουν ασφάλεια, κυριαρχία και δικαιοσύνη;», ρωτά ακόμα σχετικά με τους όρους που θέτουν τα ξένα κράτη για την αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους.
Χαρακτηριστική είναι και η έκκληση για κυρώσεις κατά του Ισραήλ που απευθύνουν ο πρώην πρεσβευτής του Ισραήλ στη Γαλλία και ιστορικός Ελί Μπαρναβί και ο Γάλλος ιστορικός Βενσάν Λεμίρ, τη στιγμή που ο Νετανιάχου έχει ανακοινώσει το σχέδιό του για πλήρη κατοχή της Γάζας. «Κύριε πρόεδρε, εάν δεν επιβληθούν αμέσως κυρώσεις κατά του Ισραήλ, θα καταλήξετε να αναγνωρίσετε ένα νεκροταφείο. Πρέπει να δράσετε τώρα ώστε τροφή και ιατρική φροντίδα να μπορέσουν να φτάσουν μαζικά στην Γάζα», αναφέρουν σε άρθρο τους στην εφημερίδα Le Monde.
