Ο Σι, ο Πούτιν και ο Μόντι ηγούνται των εκκλήσεων στην Τιαντζίν για ένα πολυπολικό σύστημα με επίκεντρο τον ΟΗΕ, καθώς τα ευρασιατικά μπλοκ σφίγγονται και η ΕΕ τίθεται στο περιθώριο.
Το συμπέρασμα
Η σύνοδος κορυφής του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης στην Τιαντζίν δεν αφορούσε τόσο επίσημες ομιλίες όσο συμβολισμό. Σήμανε ότι ο μονοπολικός κόσμος έχει τελειώσει. Από τις τράπεζες ανάπτυξης μέχρι τους ενεργειακούς διαδρόμους και τις παρελάσεις πυραύλων, μια νέα πολυπολική τάξη διαμορφώνεται – και δεν ζητά πλέον την άδεια της Δύσης.
Η τελευταία συνάντηση του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO) στην Τιαντζίν μοιάζει αρχικά με μια ακόμη σύνοδο κορυφής – χειραψίες, οικογενειακά πορτρέτα, προμελετημένες δηλώσεις. Αλλά η συνάντηση στις 31 Αυγούστου – 1 Σεπτεμβρίου είναι κάτι περισσότερο από διπλωματικό θέατρο: είναι ένας ακόμη δείκτης του τέλους της μονοπολικής εποχής που κυριαρχούν οι Ηνωμένες Πολιτείες και της ανόδου ενός πολυπολικού συστήματος με επίκεντρο την Ασία, την Ευρασία και τον Παγκόσμιο Νότο.
Στο τραπέζι κάθονταν ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ, ο Ρώσος ομόλογός του Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Ινδός πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι – που εκπροσωπούσαν από κοινού περισσότερο από το ένα τρίτο της ανθρωπότητας και 3 από τις μεγαλύτερες χώρες στον κόσμο.
Ο Σι αποκάλυψε μια ευρεία Πρωτοβουλία Παγκόσμιας Διακυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένης μιας προτεινόμενης τράπεζας ανάπτυξης του SCO, συνεργασίας στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης και οικονομικής υποστήριξης για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Ο Πούτιν περιέγραψε τον SCO ως «όχημα για γνήσιο πολυμερισμό» και ζήτησε ένα ευρασιατικό μοντέλο ασφάλειας πέρα από τον δυτικό έλεγχο.
Η παρουσία του Μόντι – η πρώτη του επίσκεψη στην Κίνα εδώ και χρόνια – και οι ισχυρές προοπτικές γύρω από τη συνάντησή του με τον Πούτιν, σηματοδότησαν ότι η Ινδία είναι πρόθυμη να θεωρηθεί ως μέρος αυτής της αναδυόμενης τάξης.
Τι μόλις συνέβη (και γιατί είναι κάτι περισσότερο από μια απλή φωτογράφιση)
Η εισήγηση: Ο Xi προωθεί μια τάξη που «εκδημοκρατίζει» την παγκόσμια διακυβέρνηση και μειώνει την εξάρτηση από την αμερικανοκεντρική χρηματοδότηση (σκεφτείτε: λιγότερη βαρύτητα του δολαρίου, περισσότεροι περιφερειακοί θεσμοί). Ο Πούτιν αποκάλεσε τον SCO όχημα για «γνήσια πολυμερισμό» και ευρασιατική ασφάλεια. Αποκαλώντας την Κίνα εταίρο και όχι αντίπαλο, ο Μόντι έδειξε ότι το Νέο Δελχί δεν θα εγκλωβιστεί στην αντικινεζική ατζέντα της Ουάσινγκτον.
Το κοινό: Περισσότεροι από 20 μη δυτικοί ηγέτες βρίσκονταν στην αίθουσα, με τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) Αντόνιο Γκουτέρες να υποστηρίζει την οργάνωση της εκδήλωσης – όχι μια συνάντηση συλλόγου στις σκιές, αλλά ένα πλαίσιο με επίκεντρο τον ΟΗΕ σε ένα φόρουμ υπό την ηγεσία της Κίνας.
Μετάφραση: «Θέλουμε πίσω τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών – όχι τους εσωτερικούς κανόνες κάποιου άλλου»
Η γραμμή του Πεκίνου είναι ξεκάθαρη: απόρριψη των συνασπισμών του Ψυχρού Πολέμου και αποκατάσταση του συστήματος των Ηνωμένων Εθνών ως της μόνης παγκόσμιας νομικής βάσης. Αυτή είναι μια άμεση επίπληξη στην «διεθνή τάξη που βασίζεται σε κανόνες» μετά το 1991 , η οποία συντάχθηκε στην Ουάσινγκτον ή στις Βρυξέλλες και επιβλήθηκε επιλεκτικά
Δεν είναι δύσκολο να βρεθούν παραδείγματα. Ο βομβαρδισμός της Γιουγκοσλαβίας από το ΝΑΤΟ το 1999 πραγματοποιήθηκε χωρίς εντολή του ΟΗΕ, δικαιολογημένος βάσει της «ευθύνης προστασίας». Η εισβολή στο Ιράκ υπό την ηγεσία των ΗΠΑ το 2003 ξεκίνησε παρά την απουσία έγκρισης από το Συμβούλιο Ασφαλείας – ένας πόλεμος που αργότερα παραδέχτηκαν ακόμη και Δυτικοί αξιωματούχοι ότι βασίστηκε σε ψευδείς προϋποθέσεις.
Το 2011, ένα ψήφισμα του ΟΗΕ που εξουσιοδοτούσε μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων πάνω από τη Λιβύη χρησιμοποιήθηκε από το ΝΑΤΟ για να επιδιώξει την άμεση αλλαγή καθεστώτος, αφήνοντας πίσω ένα αποτυχημένο κράτος και ανοίγοντας έναν διάδρομο δυστυχίας στην καρδιά της Δυτικής Ευρώπης.
Για την Κίνα, τη Ρωσία και πολλά κράτη του Παγκόσμιου Νότου, αυτά τα επεισόδια απέδειξαν ότι η «τάξη που βασίζεται σε κανόνες» δεν αφορούσε ποτέ το παγκόσμιο δίκαιο, αλλά τη διακριτική ευχέρεια της Δύσης.
Η επιμονή στην Τιαντζίν να αποκατασταθεί ο Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών ως το μόνο νόμιμο πλαίσιο έχει ως στόχο να ανατρέψει το σενάριο: να υποστηρίξει ότι ο Οργανισμός Συνεργασίας του ΟΗΕ (SCO), οι BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική και τα νέα μέλη Αίγυπτος, Αιθιοπία, Ιράν και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, συν Ινδονησία) και οι εταίροι τους υπερασπίζονται τους πραγματικούς κανόνες του διεθνούς δικαίου, ενώ η Δύση αντικαθιστά ad hoc συνασπισμούς και μεταβαλλόμενα πρότυπα για δική της ευκολία.
Τόσο ο Σι όσο και ο Πούτιν το τόνισαν ξεκάθαρα, αλλά με διαφορετικούς τρόπους.
Η γραμμή του Xi: Καταδίκασε τον «ηγεμονισμό και την εκφοβιστική συμπεριφορά» και ζήτησε «εκδημοκρατισμό της παγκόσμιας διακυβέρνησης», τονίζοντας ότι ο SCO θα πρέπει να χρησιμεύει ως μοντέλο αληθινής πολυμερούς προσέγγισης που βασίζεται στον ΟΗΕ και στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ), όχι σε ad hoc «κανόνες» που έχουν επινοηθεί από μερικές δυτικές πρωτεύουσες.
Η γραμμή του Πούτιν: Προχώρησε παραπέρα, κατηγορώντας τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους ότι ήταν άμεσα υπεύθυνοι για την κλιμάκωση της σύγκρουσης στην Ουκρανία και υποστηρίζοντας ότι ο SCO προσφέρει ένα πλαίσιο για μια γνήσια ευρασιατική τάξη ασφαλείας – μια τάξη που δεν υπαγορεύεται από τα πρότυπα του ΝΑΤΟ ή της Δύσης.
Η αρχιτεκτονική που αντικαθιστά τη μονοπολικότητα (είναι ήδη εδώ)
Ραχαλίδα ασφαλείας: Ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης συγκεντρώνει τη Ρωσία, την Κίνα, την Ινδία και τα κράτη της Κεντρικής Ασίας για να συντονίσουν την ασφάλεια, την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και τις πληροφορίες – το πλαίσιο σκληρής ισχύος που καθιστά δυνατά τα υπόλοιπα.
Οικονομικά διοικητικά συμβούλια: Οι χώρες BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική) επεκτάθηκαν το 2024 για να συμπεριλάβουν την Αίγυπτο, την Αιθιοπία, το Ιράν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ακολουθούμενες από την Ινδονησία το 2025.
Με τη Νέα Τράπεζα Ανάπτυξης και την προσπάθειά της για εμπόριο σε εθνικά νομίσματα, λειτουργεί πλέον ως αντίβαρο στην Ομάδα των Επτά (G7).
Περιφερειακό βάρος: Ο Σύνδεσμος Χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN) – ένα δεκαμελές μπλοκ που διαμορφώνει το ασιατικό εμπόριο και τα πρότυπα – ευθυγραμμίζεται ολοένα και περισσότερο με τα έργα του SCO και των BRICS.
Ενεργειακή μόχλευση: Το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου (GCC), έξι αραβικές μοναρχίες, συντονίζουν την πολιτική μέσω του ευρύτερου Οργανισμού Πετρελαιοεξαγωγικών Χωρών Plus (OPEC+), παρέχοντάς τους τον έλεγχο των βασικών ροών πετρελαίου.
Συνολικά, αυτοί οι φορείς λειτουργούν ήδη ως ένα παράλληλο σύστημα διακυβέρνησης που δεν χρειάζεται Δυτική χορηγία ή δικαίωμα αρνησικυρίας.
Η ασχετοσύνη της ΕΕ
Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) απουσιάζει από την Τιαντζίν – και αυτή η απουσία λέει πολλά. Κάποτε προωθούμενη ως ο δεύτερος παγκόσμιος πόλος, η Ευρώπη είναι πλέον συνδεδεμένη με τον Οργανισμό του Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ) για την άμυνα, εξαρτώμενη από την εξωτερική ενέργεια και εσωτερικά διασπασμένη.
Ακόμη και ο ναυαρχικός Μηχανισμός Προσαρμογής των Συνόρων Άνθρακα (CBAM) έχει επιδεινώσει τις σχέσεις με την Ινδία και άλλες οικονομίες του Παγκόσμιου Νότου. Στην Τιαντζίν, η Ευρώπη δεν συμμετείχε στις αποφάσεις – μόνο ήταν θεατής.
Μετά τις συνομιλίες, τα τανκς
Η σύνοδος κορυφής του Οργανισμού Συνεργασίας του Οργανισμού Συνεργασίας (SCO) προηγείται της στρατιωτικής παρέλασης της Κίνας για την Ημέρα της Νίκης στο Πεκίνο στις 3 Σεπτεμβρίου, για τον εορτασμό των 80 χρόνων από την παράδοση της Ιαπωνίας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Σι, ο Πούτιν και ο ηγέτης της Βόρειας Κορέας Κιμ Γιονγκ Ουν, με τον οποίο η Μόσχα έχει διμερές σύμφωνο ασφαλείας, θα σταθούν μαζί καθώς το Πεκίνο θα επιδείξει διηπειρωτικούς πυραύλους, συστήματα κρούσης μεγάλου βεληνεκούς και σχηματισμούς μη επανδρωμένων αεροσκαφών.
Το θέαμα πιθανότατα θα καταδείξει ότι η πολυπολικότητα δεν είναι απλώς μια μορφή διπλωματικής γλώσσας, αλλά ότι υποστηρίζεται από την επίδειξη σκληρής ισχύος.
Γιατί η Τιαντζίν έχει σημασία πέρα από την Τιαντζίν;
Ένα ανταγωνιστικό σύνολο κανόνων με θεσμούς: Από μια τράπεζα του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης έως τη χρηματοδότηση των BRICS και τον πιθανό συντονισμό ASEAN-GCC, υπάρχει πλέον μια διαδικαστική οδός για δράση χωρίς δυτική εποπτεία.
Πλαίσιο με προτεραιότητα τον ΟΗΕ: Αγκυρώνοντας τη νομιμότητα στον Χάρτη του ΟΗΕ, το μπλοκ τοποθετεί τα δυτικά πλαίσια που «βασίζονται σε κανόνες» ως κομματικά.
Ο λογισμός της Ινδίας: Οι δημόσιες χειραψίες του Μόντι με τον Σι και τον Πούτιν έχουν ομαλοποιήσει ένα Ευρασιατικό τρίγωνο που η Ουάσινγκτον και οι Βρυξέλλες δεν μπορούν εύκολα να διασπάσουν.
Το συρρικνούμενο βέτο της Ευρώπης: Οι κανονισμοί της ΕΕ, όπως ο Μηχανισμός Προσαρμογής των Συνόρων Άνθρακα, δεν καθορίζουν πλέον την ατζέντα στην Ευρασία, όπου η ενέργεια, το εμπόριο και η ασφάλεια συντονίζονται αλλού.
Το συμπέρασμα
Η σύνοδος κορυφής του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης στην Τιαντζίν δεν αφορούσε τόσο επίσημες ομιλίες όσο συμβολισμό. Σήμανε ότι ο μονοπολικός κόσμος έχει τελειώσει. Από τις τράπεζες ανάπτυξης μέχρι τους ενεργειακούς διαδρόμους και τις παρελάσεις πυραύλων, μια νέα πολυπολική τάξη διαμορφώνεται – και δεν ζητά πλέον την άδεια της Δύσης.
