Η συρρίκνωση της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας σε μια χώρα αβέβαιης προοπτικής
Του Απόστολου Ντάλλα – Λογιστή–Φοροτεχνικού, Αντιπροέδρου της Ένωσης Φοροτεχνικών Ελευθέρων Επαγγελματιών Αττικής (Ε.Φ.Ε.Ε.Α)
Η ελληνική οικονομία βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι. Οι πρόσφατες εξαγγελίες του πρωθυπουργού στη Δ.Ε.Θ. για μειώσεις στη φορολογική κλίμακα παρουσιάστηκαν ως ένδειξη κοινωνικής μέριμνας και στήριξης του διαθέσιμου εισοδήματος.
Πίσω όμως από τον επικοινωνιακό θόρυβο, η πραγματικότητα για τη συντριπτική πλειονότητα των φορολογουμένων και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων παραμένει αδυσώπητη: οι μισθοί, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΡΓΑΝΗ, αυξήθηκαν μόλις κατά 28% την πενταετία 2020–2024, ενώ οι φόροι εισοδήματος εκτινάχθηκαν κατά 118%, χωρίς να υπολογιστεί η έκρηξη του ΦΠΑ και η συνεχιζόμενη ακρίβεια.
Το αίτημα της αγοράς για πλήρη τιμαριθμοποίηση της φορολογικής κλίμακας παραπέμφθηκε στις καλένδες. Το χάσμα ανάμεσα σε πολιτικό αφήγημα και κοινωνική εμπειρία βαθαίνει.
Η καθημερινότητα στην αγορά δεν χρειάζεται στατιστικά ή γραφήματα για να αποτυπωθεί. Αρκεί μια βόλτα στους εμπορικούς δρόμους: κλειστά καταστήματα, λουκέτα, και πινακίδες «ενοικιάζεται» σε κάθε βιτρίνα. Οι εικόνες θυμίζουν έντονα το 2012, μόνο που σήμερα η κρίση είναι βαθύτερη, πολυεπίπεδη και –το χειρότερο– θεσμοποιημένη μέσα από πολιτικές επιλογές που ενισχύουν τους λίγους και εξαφανίζουν τους πολλούς.
Όποιος κινείται στην αγορά βλέπει την αγωνία των εμπόρων, που δεν παλεύουν πλέον για ανάπτυξη αλλά για επιβίωση. Το κόστος εκτοξεύεται: ενοίκια που δεν καλύπτονται ούτε με διπλό τζίρο (ενώ υπάρχουν καλές πρακτικές, όπως στην Ισπανία, όπου η κυβέρνηση επιδοτεί τους ιδιοκτήτες ακινήτων για μακροχρόνιες μισθώσεις), χρεώσεις ρεύματος που καταστρέφουν κυρίως τις παραγωγικές επιχειρήσεις.
Φούρνοι εξαφανίζονται, εργαστήρια κλείνουν, και οι μικρές μονάδες παραγωγής αποσύρονται σιωπηλά από τις γειτονιές μας. Όσοι επιμένουν δεν τολμούν να μετακυλήσουν το κόστος στον πελάτη – γιατί ξέρουν ότι θα χάσουν κάθε ίχνος ανταγωνιστικότητας.
Τα δημοσιευμένα στοιχεία των επιχειρήσεων αποτυπώνουν τη σκληρή πραγματικότητα: ζημιές, μειωμένα κέρδη, εξαντλημένα αποθέματα αντοχής. Επιχειρηματίες που επιβίωσαν από την οικονομική κρίση, την πανδημία και την ενεργειακή λαίλαπα σήμερα βρίσκονται εγκλωβισμένοι σε συσσωρευμένα χρέη, ενταγμένα –στην καλύτερη περίπτωση– σε εξωδικαστικούς μηχανισμούς ή παραμένουν αρρύθμιστα, υπό το βάρος κατασχέσεων και αναγκαστικών μέτρων εκτέλεσης.
Η αγορά δεν λειτουργεί πλέον με όρους ανταγωνισμού, αλλά με όρους κυριαρχίας. Οι μεγάλοι παίκτες, με ισχύ και ρευστότητα, απορροφούν το μεγαλύτερο μερίδιο, αφήνοντας τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις στην αφάνεια και την αποδιάρθρωση.
Η υποτιθέμενη στήριξη των νέων εργαζομένων αναδεικνύει την αναντιστοιχία: οι περισσότεροι παραμένουν αφορολόγητοι, όχι χάρη σε πολιτική πρόνοια, αλλά λόγω ανεργίας, επισφαλούς εργασίας και μερικής ασφάλισης. Η απουσία μέτρων για μείωση του ΦΠΑ σε τρόφιμα και βασικά αγαθά ή για αύξηση του ορίου απαλλαγής από ΦΠΑ –πρόταση που έχει ήδη τεθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή– αποκαλύπτει την έλλειψη συνολικής στρατηγικής υπέρ των χαμηλών και μεσαίων εισοδημάτων.
Η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα, θεμέλιο της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας, βιώνει σήμερα ασφυξία.
Η έλλειψη τραπεζικής χρηματοδότησης, η αδυναμία αξιοποίησης των κονδυλίων του ΕΣΠΑ και το συνεχώς αυξανόμενο κόστος λειτουργίας υπονομεύουν την επιβίωσή της. Σε πρόσφατη δημόσια συζήτηση του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών, επαγγελματίες από κάθε κλάδο μίλησαν για τη μάχη με τα υψηλά ενοίκια, τους υπέρογκους λογαριασμούς ενέργειας και την ατέρμονη γραφειοκρατία.
Η ψηφιακή μετάβαση, που θα έπρεπε να απλουστεύει διαδικασίες, έχει εξελιχθεί σε εργαλείο ελέγχου και οικονομικής εξάρτησης από ιδιωτικές πλατφόρμες και παρόχους.
Ο τεκμαρτός προσδιορισμός κερδών έχει αποδειχθεί καταλύτης για το κλείσιμο χιλιάδων μικρών επιχειρήσεων. Στην Αττική μόνο, 680 πωλητές λαϊκών αγορών εγκατέλειψαν το επάγγελμα. Η αδυναμία της πολιτείας να ρυθμίσει την καρτελοποίηση της αγοράς αφήνει τις μεγάλες εταιρείες ανεξέλεγκτες, ενώ οι μικρομεσαίοι βλέπουν την αγορά να συγκεντρώνεται σε όλο και λιγότερα χέρια.
Η δημογραφική κρίση, με τη μείωση γεννήσεων και την αποδημία νέων επιστημόνων, προσθέτει πλήγμα για την παραγωγική βάση και την κοινωνική συνοχή.
Το επιχειρηματικό τοπίο της Ελλάδας αλλάζει ριζικά. Η παραδοσιακή ανθεκτικότητα της μικρής επιχείρησης υποχωρεί μπροστά σε πολιτικές που υποτιμούν τη σημασία της οικονομικής διασποράς και της κοινωνικής ισορροπίας. Το καρτέλ της ενέργειας, η ανεξέλεγκτη αύξηση ενοικίων επαγγελματικής στέγης και η βίαιη ψηφιοποίηση της σχέσης κράτους–πολίτη αποκαλύπτουν μια στρατηγική που εξαντλεί αντί να ενδυναμώνει.
Η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει την ταυτότητά της ως χώρα μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Χωρίς βαθιά πολιτική στροφή που θα μειώσει φορολογικούς και λειτουργικούς φραγμούς, θα ενισχύσει την πρόσβαση σε χρηματοδότηση και θα αυξήσει το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα, η επόμενη δεκαετία μπορεί να σηματοδοτήσει την πλήρη αναδιάρθρωση του παραγωγικού ιστού, με ανυπολόγιστες κοινωνικές συνέπειες.
Η συζήτηση για τη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα δεν είναι τεχνικό ζήτημα· είναι πολιτικό. Είναι ζήτημα κοινωνικής ισότητας, εθνικής στρατηγικής και δημοκρατικής επιβίωσης.
