Για παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου και κατάργηση θεμελιώδους ανθρωπίνου δικαιώματος κάνουν λόγο φορείς και ενώσεις σχετικά με την τροπολογία Πλεύρη που αναστέλλει για τρεις μήνες το δικαίωμα στην αίτηση χορήγησης ασύλου για ανθρώπους που φτάνουν στην Ελλάδα από τη Βόρεια Αφρική με πλωτά μέσα.
..
Συγκεκριμένα, υπογραμμίζουν πως το δικαίωμα πρόσβασης στο άσυλο κατοχυρώνεται ρητά από το Διεθνές Δίκαιο, ενώ απαγορεύεται η επαναπροώθηση (αναγκαστική επιστροφή) σε χώρα στην οποία κινδυνεύουν, όπως η Λιβύη. Παραβιάζεται, έτσι, το Διεθνές Δίκαιο, η Χάρτα Δικαιωμάτων της ΕΕ αλλά και η Σύμβαση της Γενεύης του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων.
..
Την αντίθεσή τους μέχρι τώρα έχουν εκφράσει η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, το Συμβούλιο της Ευρώπης και ο Επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ο Συνήγορος του Πολίτη, το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, η Διεθνής Αμνηστία, η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και η Ένωση Διοικητικών Δικαστών.
..
Αρχικά την έντονη ανησυχία του εκφράζει η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, ξεκαθαρίζοντας πως «το δικαίωμα αναζήτησης ασύλου είναι ένα θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, το οποίο κατοχυρώνεται στο διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό δίκαιο και ισχύει για κάθε άτομο, ανεξάρτητα από το πώς ή από το πού έφτασε σε μια χώρα». Σημειώνει πως απαγορεύεται ρητά η επαναπροώθηση σε χώρα στην οποία οι άνθρωποι μπορεί να αντιμετωπίζουν κάποιον κίνδυνο (η Λιβύη εντάσσεται σε αυτή την κατηγορία). Ακόμα, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ τονίζει ότι πολλοί από όσους φτάνουν στην Ελλάδα, μέσω Λιβύης, είναι πρόσφυγες, που έχουν διαφύγει από πολέμους και διωγμούς, και ιδίως από το Σουδάν.
..
Την άμεση ανάκληση της τροπολογίας ζητά το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες δηλώνοντας ότι «η αναστολή πρόσβασης στο άσυλο είναι προδήλως παράνομη και παραβιάζει το διεθνές δίκαιο». «Η επίκληση αυξημένων ροών δεν μπορεί να αποτελεί δικαιολογία και το μόνο που αποδεικνύει είναι την αδυναμία της Ελλάδας να διασφαλίσει βασικά θεμελιώδη δικαιώματα. Η Ελλάδα είχε λάβει ανάλογα μέτρα τον Μάρτιο του 2020 με την ίδια επιχειρηματολογία και αναμένουμε την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου επ’ αυτής της απόφασης», προσθέτει.
Από τη μεριά της, η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ), ως ο Εθνικός Θεσμός Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, υπογραμμίζει την καίρια σημασία στην προστασία του δικαιώματος πρόσβασης στο άσυλο και της απαγόρευσης επαναπροώθησης. Προχωρά, επιπλέον, και στις παρακάτω κρίσιμες επισημάνσεις:
..
- «Το δικαίωμα πρόσβασης στο άσυλο και η απαγόρευση επαναπροώθησης κατοχυρώνονται ρητά σε πλείστα διεθνή και ευρωπαϊκά συμβατικά κείμενα που δεσμεύουν τη Χώρα, ενώ δεν προβλέπονται ρήτρες παρέκκλισης από την εφαρμογή τους.
- Η επιστροφή των ατόμων αυτών στη χώρα προέλευσης ή καταγωγής χωρίς καταγραφή και χωρίς εξατομικευμένη εξέταση τυχόν αιτημάτων ασύλου ή και ισχυρισμών περί υποβολής σε βασανιστήρια ή σε απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση αποτελεί ευθεία παραβίαση της αρχής της μη επαναπροώθησης και του δικαιώματος στο άσυλο και δεν μπορεί να νομιμοποιηθεί ούτε κατά παρέκκλιση λόγω έκτακτων συνθηκών.
- Η αναστολή υποβολής αιτημάτων άσυλου/πρόσβασης στη διαδικασία ασύλου δεν επιτρέπεται ούτε από το ισχύον δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης[2] ούτε από το Σύμφωνο για το Άσυλο και την Μετανάστευση,[3] που αναμένεται να τεθεί σε εφαρμογή τον Ιούνιο 2026.
..
Πέραν του περιεχομένου της, η προτεινόμενη ρύθμιση είναι εξόχως προβληματική και ως προς την αιτιολόγησή της:
..
α. Η παντελώς εσφαλμένη επίκληση του άρθρου 15 ΕΣΔΑ και της κατάστασης ανάγκης, όταν το εν λόγω άρθρο δεν έχει ενεργοποιηθεί σε δυσχερέστερες καταστάσεις και χωρίς να συντρέχουν οι προϋποθέσεις, οι οποίες εν τέλει ταυτίζονται με αυτές του άρθρου 48 του Συντάγματος, εγείρει σοβαρά ζητήματα παραβίασης του διεθνούς και εθνικού συνταγματικού δικαίου και θα επιφέρει καίριο πλήγμα στο κράτος δικαίου στην Ελλάδα, σε μια στιγμή που η χώρα μας βάλλεται στο πεδίο αυτό, αλλά και τον σεβασμό θεμελιωδών υποχρεώσεων της κατά το διεθνές δίκαιο. Σύμφωνα με τα διδάγματα της κοινής πείρας και λογικής δεν «απειλείται η ζωή του έθνους», κατά την έννοια του άρθρου 15 ΕΣΔΑ, και πάντως τα μέτρα που λαμβάνονται δεν είναι «απολύτως αναγκαία», με συνέπεια τα μέτρα αυτά να παραβιάζουν προδήλως την αρχή της αναλογικότητας. Σε κάθε περίπτωση, το άρθρο 15 ΕΣΔΑ δεν επιτρέπει καμία παρέκκλιση από το άρθρο 3 ΕΣΔΑ, το οποίο επιβάλει την υποχρέωση προστασίας από βασανιστήρια και απάνθρωπη μεταχείριση και την υποχρέωση των αρμόδιων αρχών να εξετάσουν τη μεταχείριση που θα τύχει ένα πρόσωπο σε περίπτωση επιστροφής.[4]
..
β. Η επίκληση της «διαφύλαξης της ασφάλειας και της κοινωνικής σταθερότητας της χώρας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης […] από την οργανωμένη εργαλειοποίηση των διαρκώς αυξανόμενων μεταναστευτικών ροών»[5] δεν δικαιολογείται από τα διαθέσιμα στοιχεία και τις πραγματικές συνθήκες. Η Ελλάδα έχει πλέον πολυετή εμπειρία στη διαχείριση μεικτών μεταναστευτικών ροών και διαθέτει σήμερα τις αντίστοιχες υπηρεσίες για την ορθολογική διαχείριση αιτημάτων ασύλου και την οργάνωση του συστήματος υποδοχής. Η αναστολή της υποβολής (και όχι απλώς της εξέτασης) αιτήσεων ασύλου καταλήγει να ταυτίζεται με την έννοια της κατάργησης της πρόσβασης στο άσυλο και της ομαδικής απέλασης αλλοδαπών, κατά παράβαση του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.
..
γ. Οι μεικτές ροές περιλαμβάνουν και προσφυγικούς πληθυσμούς, οι οποίοι είναι διεθνώς προστατευόμενα πρόσωπα κατά τη Σύμβαση της Γενεύης του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων. Σε κάθε περίπτωση, χωρίς την εξατομικευμένη αξιολόγηση αιτημάτων διεθνούς προστασίας δεν είναι δυνατός ο εκ των προτέρων συλλήβδην χαρακτηρισμός των προσώπων που προέρχονται από τη Βόρεια Αφρική ως «στερούμενων προσφυγικού προφίλ». Επισημαίνεται δε ότι η προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και η απαγόρευση έκθεσης σε απάνθρωπη μεταχείριση είναι απόλυτη και διασφαλίζεται σε όλα τα πρόσωπα χωρίς διάκριση βάσει εθνικότητας, τρόπου εισόδου κ.λπ.»
..
Την αντίθεσή της εκφράζει, τέλος, και η Ένωση Διοικητικών Δικαστών λέγοντας πως «η προτεινόμενη αναστολή πρόσβασης στην Υπηρεσία Ασύλου και η συνακόλουθη επιστροφή χωρίς καταγραφή στη χώρα προέλευσης ή καταγωγής παραβιάζει το θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα στο άσυλο, το οποίο κατοχυρώνεται στη Συνθήκη της Γενεύης και σε άλλα διεθνή και ευρωπαϊκά κείμενα, όπως το άρθρο 18 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ως εκπρόσωποι των εφαρμοστών του προσφυγικού δικαίου ζητάμε την απόσυρση της τροπολογίας».
