..
..
Γράφει η
Δρ Στέλλα Μουζακιώτου
Ιστορικός Τέχνης
Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
& Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής
Επιμελήτρια Εκθέσεων
Ο Σαλβαδόρ Νταλί (1904–1989) γεννήθηκε στην πόλη Φιγέρας της Ισπανίας και συνδέθηκε με το καλλιτεχνικό κίνημα του Υπερρεαλισμού στο οποίο ανήκε για ένα μεγάλο διάστημα. Είχε συχνά θεωρηθεί υποστηρικτής του φασιστικού καθεστώτος του Φράνκο στην Ισπανία και οι πολιτικές του απόψεις ήταν άλλωστε και η αιτία της διαμάχης του με πολλά από τα μέλη του υπερρεαλιστικού κινήματος.
Στη διάρκεια του Ισπανικού εμφυλίου πολέμου, αρνήθηκε να κάνει αντίσταση ή να επιλέξει στρατόπεδο. Συνδέθηκε ωστόσο περισσότερο με το καθεστώς του Φράνκο, ιδιαίτερα κατά την επιστροφή του από την Αμερική στην Ισπανία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Κάποιες δημόσιες τοποθετήσεις του Νταλί παρείχαν στήριξη στο φασιστικό καθεστώς και το Χίτλερ ενώ παράλληλα αναφέρονταν με θετικό τρόπο στο πρόσωπο του Φράνκο. Το γεγονός αυτό ήταν η αιτία της εκδίωξής του από το κίνημα του Υπερρεαλισμού. Αδιαμφισβήτητα δημοφιλής στο κοινό, αντιμετωπίστηκε με αμφιθυμία από τον κόσμο της τέχνης, αφού ανάλωσε τη ζωή του «κατασκευάζοντας» την εικόνα του. Από την αρχή της σταδιοδρομίας του είχε συναίσθηση του καλλιτεχνικού του πεπρωμένου και υπήρξε ασυγκράτητα, σχεδόν ξεδιάντροπα μεγαλομανής, με αποκορύφωμα το αυτοβιογραφικό του έργο «Ημερολόγιο μιας μεγαλοφυΐας». Ο πνευματικός ηγέτης του Υπερρεαλισμού Andre Breton (Αντρέ Μπρετόν), αφού τον διέγραψε από το κίνημα στο Παρίσι επειδή δεν συμμορφωνόταν με τους πολιτικούς στόχους που είχαν τεθεί, για να περιγράψει τη μεγαλομανία, την απληστία και την ιδιοτέλεια που τον διέκριναν, επινόησε τις λέξεις «Avida Dollars» (έξυπνος αναγραμματισμός του Salvador Dali, που σημαίνει «Άπληστος για δολάρια»).
Ο Γάλλος φωτογράφος Philippe Halsman, υλοποιεί ένα διαρκές όραμα του Dali να σταματήσει το χρόνο. Για να επιτευχθεί το εντυπωσιακό αυτό ενσταντανέ με τίτλο «Ο Ατομικός Νταλί» (1948), ο Νταλί είχε αρχικά προτείνει να χρησιμοποιήσουν δυναμίτη που θα είχε τοποθετηθεί σε ζωντανές πάπιες (ΕΙΚ.1). Η έκρηξή του μέσα στα ανυπεράσπιστα αυτά ζώα θεωρούσε ότι θα ήταν πολύ εντυπωσιακή τη στιγμή του φωτογραφικού «κλικ»!! Βέβαια, η σκέψη του Χάλσμαν για το μέγεθος των αντιδράσεων που θα μπορούσε να προκαλέσει το γεγονός αυτό στις φιλοζωικές οργανώσεις απομάκρυνε την υλοποίηση μιας τόσο τρομαχτικής σκέψης. Μετά την άρνηση του Χάλσμαν, υπήρξε η πρόταση να κρεμάσουν έπιπλα σε σύρματα και να πετάξουν γάτες και νερό τη στιγμή ακριβώς που ο Νταλί θα πηδούσε μέσα στο πλάνο. Χρειάστηκαν 26 λήψεις μέχρι ο Χάλσμαν να ικανοποιηθεί από το αποτέλεσμα (φανταστείτε τα ζώα που θα θυσιάζονταν για την πραγματοποίηση του αρχικού σχεδίου). Στη συνέχεια, ρετουσαρίστηκε η εικόνα ώστε να φύγουν τα καλώδια και ο Νταλί κατάφερε να σταματήσει το χρόνο μέσα από αυτή τη φωτογραφική απεικόνιση, όπως ακριβώς το είχε οραματιστεί.
Το πρόβλημα με τον Νταλί είναι πως δεν ήταν πια παιδί. Σίγουρα όμως, όταν ακούς κάποιον να αποκαλεί την ατομική έκρηξη της Χιροσίμα καλλιτεχνική πράξη και να κηρύσσει την αρχή της πυρηνικής τέχνης, κατανοείς πως είναι περισσότερο αδίστακτος από καλλιτέχνης. Ο Νταλί δεν είχε πρόβλημα να αποθεώσει τους αριστερούς μέχρι να αγκαλιαστεί με τους φασίστες, να διακηρύξει την αθεΐα του μέχρι να φιλήσει το χέρι του πάπα, να κολακέψει τους Αμερικανούς προκειμένου να κουκουλώσει το αδιανόητο έγκλημα της Χιροσίμα για να προστατέψει με αυτόν τον τρόπο τα οικονομικά του οφέλη. Η εικαστική του πρόταση ήταν μια διαρκής απεικόνιση ενός οργανωμένου παραληρήματος, φροντίζοντας ταυτόχρονα να ικανοποιεί όλον τον κόσμο: και τους φιλότεχνους και τους δημοσιογράφους και τους φωτογράφους μοιράζοντας τις κατάλληλες ατάκες αλαζονείας, έπαρσης και μεγαλείου. Σίγουρα όμως το κοινό αρνείται να αποδεχθεί την εικόνα ενός καλλιτέχνη που μέσα από την τέχνη έχει ως μοναδικό στόχο τον πλούτο. Επιμένει πεισματικά να προτιμά την τέχνη ανιδιοτελή, να είναι αποτέλεσμα ελεύθερης δημιουργίας που έχει τις ρίζες της στο πάθος και τους προβληματισμούς του εκάστοτε δημιουργού.
